Spor Yapın, Ama Doğru Olsun!
Daha önce hiç spor yapmadınız ve artık en büyük hedefiniz bir spor dalıyla yakından uğraşmak. Ya da, “Artık spor yapma zamanı geldi!” diyenler arasında yer alıyorsunuz. Peki, hangi sporu yapacağınıza karar vermeden önce, o spor dalının risklerini, vücudunuzun hangi spor dalına daha yatkın olduğunu ve bunlar için hangi testlerden geçmeniz gerektiğini biliyor musunuz?
İster amatör, ister profesyonel olun, spor yaralanmaları bugün tıpta en sık görülen ve en önemli uzmanlık alanlarına giren bir durum. Acıbadem Hastanesi Olimpik Sporcu Sağlığı ve Spor Yaralanmaları Merkezi, bu konuda Türkiye’deki en donanımlı merkezlerin başında geliyor. Bu merkez, ayrıca Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ile yapılan protokol gereği olimpik spor dallarında uluslararsı yarışmalara katılan sporculara sağlık hizmeti sunuyor. Acıbadem Hastanesi doktorlarından Ortopedi ve Spor Yaralanmaları Uzmanı Op. Dr. Asım Baykan ve Egzersiz Fizyolojisi Uzmanı Dr. Çağlayan Yergin, spor yapmayı düşünen kişilerin mutlaka bir hekim kontrolünden geçmeleri ve ilgilenilen spor dalıyla ilgili risk faktörlerin spor yapmaya başlamadan önce belirlenmesi gerektiğini vurguluyorlar.
Spordan önce bilinmesi gerekenlerGerek profesyonel, gerek amatör, gerekse sağlık amaçlı olarak yapılsın, spor artık çağdaş dünyamızın vazgeçilmez parçalarından birisi. Ülkemizde de sporun önemi kadar, spor yapan insan sayısı da hızla artıyor. Ancak spordan beklenen en yüksek verimi alabilmek için birçok koşulun sağlanması şart.
Peki spora hazırlık ve başlangıç dönemlerinden itibaren sporcu sağlığı ne kadar korunuyor? Başta yapacağınız ihmaller daha sonraki spor yaşamınızı nasıl etkiliyor? En yüksek performans nasıl elde ediliyor? Spor yaralanmaları için en uygun tedavi olanakları neler? gibi sorularımızın yanıtlarını Op. Dr. Asım Baykan ve Dr. Çağlayan Yergin’den aldık.Dr. Yergin bu sorulara şöyle yaklaşıyor: “İnsanların yapacakları spor dallarını kendi kafalarına göre seçmeleri, sporcu sağlığı açısından daha sonra birçok riski de beraberinde getiriyor. Dolayısıyla bunu önlemek için onları birtakım testlerden geçiriyoruz. Yapmak istedikleri herhangi bir spor dalının sağlıklarına yönelik risk olup olmadığını, kişinin zayıf yönlerini ve sakatlanma risklerini ölçüyoruz. Bu testlerden yola çıkarak bir program oluşturuyoruz. Burada birçok faktör gözönünde bulunduruluyor. Yaş ve cinsiyetin yanında kullanılan kıyafet ve ayakkabı bile sporcu sağlığı açısından çok önemli. Örneğin, ‘Mahalle arasında top oynarken kaybettik’ gibi söylemleri çok sık duyuyoruz.”
Dr. Asım Baykan ise, antrenöre sporcu performans kriterleri değerlendirmelerinin sonuçlarıyla ilgili bilgi verdiklerini belirttikten sonra, belirli bir yaş grubunun aşağı yukarı dayanıklılığının, esnekliğinin ve kas gücü standardlarının olduğunu hatırlatıyor ve sözlerine şöyle devam ediyor: “Bunun altında yatan noktaları antrenöre rapor ediyoruz ki, o konuda var olan eksikliği gidersin. Bu şekilde o ekibin performansını yükseltmiş oluyoruz, bu da spor yaşantılarını etkiliyor. Başlangıçta var olan bazı eksik noktalar, daha sonraki yaralanmaların temelini oluşturabiliyor, yetersiz bir kas kuvveti ya da herhangi bir eklem problemi konusunda uyarmış oluyoruz. Sağlığına bir zararı ya da planlanan bir spor varsa ona uygun olup olmadığını belirlemek için vücudunu gözden geçiriyoruz. Planlanan bir şey yoksa ve fikir istiyorlarsa, yaşına, fiziksel özelliklerine göre göre yönlendirme yapıyoruz.”
Yetenekleri doğru yönlendirmekDr. Asım Baykan’a göre, bir de yetenek seçimi diye bir şey var. Burada amacın, çocuğun hangi spora yeteneği bulunduğunu belirlemek olduğunu belirten uzman, antrenörlerle birlikte çok geniş bir tarama gerektiğini vurguluyor ve şöyle devam ediyor; “Hepsinin bir standardı var. Yaşlıların, çocukların ve daha önceceden spor yapmayan kişilerin spora başlayacakları zaman, bunun sağlıklarına uygun olup olmadığını saptıyor ve buna göre önerilerde bulunuyoruz. Yetişkin ve spor yapmayan kişilerin sağlık durumu spor yapmaya uygunsa, onlara egzersiz reçeteleri planlıyoruz. Ayrıca spor yapan kişileri periyodik chek-up’dan geçirerek, performans takibi yapıyor ve bilgileri antrenörlerine iletiyoruz. Solunum kapasite ve fonksiyonlarının ölçüm ve değerlendirilmesi, genel dayanıklılık testleri, kas kuvveti ölçüm testleri, sürat ve çabukluk değerlendirme testleri, esneklik düzeyi belirlenmesine yönelik testler, vücut kompozisyonu ölçümü, vücut yağ oranı ve ideal kilonun belirlenmesi gibi performans tayini testleri uyguluyoruz. Performans testlerinin yorumlanması, takım ya da bireylerin düşük performans nedenlerinin belirlenmesi ve en yüksek performans düzeyine ulaşılmasına yönelik danışmanlık hizmetleri sunuyoruz.”
Risklere karşı terdbirli olunması gerektiği uyarısında bulunan Dr. Asım Baykan, kayak ve motor sporlarının yanında, kontak sporlar denilen futbol, buz hokeyi, boks gibi beden bedene olan spor dallarında daha fazla yaralanma görüldüğüne dikkat çekiyor. Yaralanmaları, ani darbe sonucu olan yaralanmalar, tekrarlayan minik darbeler ve zorlanmalarla ortaya çıkan yorgunluk rahatsızlıkları olarak sınıflayan uzmanlar, sörf yaparken el bileğinde görülen ağrıları tekrarlayan minik darbeler olarak adlandırıyor.
Egzersiz Check-up Programı1. Labovatuar tetkikleri:Kan sayımı, kan şekeri, sedimentasyon, lipit, kolesterol, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri gibi uygulamalar yapılır.2. Egzersiz efor testi (kardiyolojik yükleme):Bruce Protokolüne göre, yürüme bandında yapılan bu test, her üç dakikada hız ve eğim yüzdesi artarak devam ediyor. Test süresince ve toparlanma periyodunda on iki derivasyondan kalp grafikleri izleniyor.3. Akciğer fonksiyon ölçümleri: Spirometri ile vital kapasite (VC) zorlu vital kapasite (FVC), zorlu nefes verme (FEV) ve maksimal istemli solunum (MVV) değerleri ölçülüyor.4. Vücut Kompozisyonu: Bioempedansmetriyle vücut yağ yüzdesi, yağsız vücut ağırlığı ve yağ miktarı ölçülüyor.5. Esneklik, kassal kuvvet ve dayanıklılık testleri :Otur - eriş testi, dinamometriyle lokal kuvvet ölçümü, zamanlı mekik ve izokinetik kas kuvveti ölçümlerinden oluşuyor.
Bütün bu değerlendirmeler sonucunda kişiye özel egzersiz programı çıkarılıyor, kişilerin ihtiyaçları ve hedefleri doğrultusunda yaptığı aktiviteyi en doğru şekilde uygulaması sağlanıyor. Ayrıca egzersiz check-up’ın belirli aralıklarla tekrarı, doğru bir egzersiz programının kişinin gelişimi üzerindeki etkilerini görmeye ve hedeflerine ulaşmada motivasyonunu arttırmaya yardımcı oluyor.
Spor yaralanmalarıyla ilgili kısa bir söyleşi...Çocuk yaşlardan bu yana sporun içinde olan tecrübeli mankenlerimizden Sinem Güven’e, spor hayatına başlarken bir takım testlerden geçip geçmediğini sorduk. “Ben 10 yaşında başladım spor hayatına, o yıllarda spor hekimliği ülkemizde bilinmiyordu ve bilinçsizce hareket ediliyordu. Ciddi bir sağlık problemim olmadığından dolayı, spora başlarken herhangi bir sağlık kontrolünden geçmedim. Ama daha sonraki yıllarda spor yaparken sağ bacağımdaki kaslarda yırtılma oldu. Belki de yapmamam gereken yanlış bir hareket yaptım. Bacağım hala kayak yaparken zorlanıyor ve dizlik kullanmadan step yapamıyorum. Bir anlık bilinçsiz bir hareket bir sporcunun tüm spor hayatını etkileyebiliyor. Şu anda motor sporuyla ilgileniyorum, çok risk taşıyan bir spor dalı, ancak motorun üzerindeyken korkunç heyecan duyuyorum. Bu tarz riskli spor dallarıyla ilgilenmeye başlamadan önce mutlaka bir uzman kontrolünden geçilmesi gerekiyor ki, sonrasında üzücü olaylar yaşanmasın.”
www.ailem.com
Daha önce hiç spor yapmadınız ve artık en büyük hedefiniz bir spor dalıyla yakından uğraşmak. Ya da, “Artık spor yapma zamanı geldi!” diyenler arasında yer alıyorsunuz. Peki, hangi sporu yapacağınıza karar vermeden önce, o spor dalının risklerini, vücudunuzun hangi spor dalına daha yatkın olduğunu ve bunlar için hangi testlerden geçmeniz gerektiğini biliyor musunuz?
İster amatör, ister profesyonel olun, spor yaralanmaları bugün tıpta en sık görülen ve en önemli uzmanlık alanlarına giren bir durum. Acıbadem Hastanesi Olimpik Sporcu Sağlığı ve Spor Yaralanmaları Merkezi, bu konuda Türkiye’deki en donanımlı merkezlerin başında geliyor. Bu merkez, ayrıca Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ile yapılan protokol gereği olimpik spor dallarında uluslararsı yarışmalara katılan sporculara sağlık hizmeti sunuyor. Acıbadem Hastanesi doktorlarından Ortopedi ve Spor Yaralanmaları Uzmanı Op. Dr. Asım Baykan ve Egzersiz Fizyolojisi Uzmanı Dr. Çağlayan Yergin, spor yapmayı düşünen kişilerin mutlaka bir hekim kontrolünden geçmeleri ve ilgilenilen spor dalıyla ilgili risk faktörlerin spor yapmaya başlamadan önce belirlenmesi gerektiğini vurguluyorlar.
Spordan önce bilinmesi gerekenlerGerek profesyonel, gerek amatör, gerekse sağlık amaçlı olarak yapılsın, spor artık çağdaş dünyamızın vazgeçilmez parçalarından birisi. Ülkemizde de sporun önemi kadar, spor yapan insan sayısı da hızla artıyor. Ancak spordan beklenen en yüksek verimi alabilmek için birçok koşulun sağlanması şart.
Peki spora hazırlık ve başlangıç dönemlerinden itibaren sporcu sağlığı ne kadar korunuyor? Başta yapacağınız ihmaller daha sonraki spor yaşamınızı nasıl etkiliyor? En yüksek performans nasıl elde ediliyor? Spor yaralanmaları için en uygun tedavi olanakları neler? gibi sorularımızın yanıtlarını Op. Dr. Asım Baykan ve Dr. Çağlayan Yergin’den aldık.Dr. Yergin bu sorulara şöyle yaklaşıyor: “İnsanların yapacakları spor dallarını kendi kafalarına göre seçmeleri, sporcu sağlığı açısından daha sonra birçok riski de beraberinde getiriyor. Dolayısıyla bunu önlemek için onları birtakım testlerden geçiriyoruz. Yapmak istedikleri herhangi bir spor dalının sağlıklarına yönelik risk olup olmadığını, kişinin zayıf yönlerini ve sakatlanma risklerini ölçüyoruz. Bu testlerden yola çıkarak bir program oluşturuyoruz. Burada birçok faktör gözönünde bulunduruluyor. Yaş ve cinsiyetin yanında kullanılan kıyafet ve ayakkabı bile sporcu sağlığı açısından çok önemli. Örneğin, ‘Mahalle arasında top oynarken kaybettik’ gibi söylemleri çok sık duyuyoruz.”
Dr. Asım Baykan ise, antrenöre sporcu performans kriterleri değerlendirmelerinin sonuçlarıyla ilgili bilgi verdiklerini belirttikten sonra, belirli bir yaş grubunun aşağı yukarı dayanıklılığının, esnekliğinin ve kas gücü standardlarının olduğunu hatırlatıyor ve sözlerine şöyle devam ediyor: “Bunun altında yatan noktaları antrenöre rapor ediyoruz ki, o konuda var olan eksikliği gidersin. Bu şekilde o ekibin performansını yükseltmiş oluyoruz, bu da spor yaşantılarını etkiliyor. Başlangıçta var olan bazı eksik noktalar, daha sonraki yaralanmaların temelini oluşturabiliyor, yetersiz bir kas kuvveti ya da herhangi bir eklem problemi konusunda uyarmış oluyoruz. Sağlığına bir zararı ya da planlanan bir spor varsa ona uygun olup olmadığını belirlemek için vücudunu gözden geçiriyoruz. Planlanan bir şey yoksa ve fikir istiyorlarsa, yaşına, fiziksel özelliklerine göre göre yönlendirme yapıyoruz.”
Yetenekleri doğru yönlendirmekDr. Asım Baykan’a göre, bir de yetenek seçimi diye bir şey var. Burada amacın, çocuğun hangi spora yeteneği bulunduğunu belirlemek olduğunu belirten uzman, antrenörlerle birlikte çok geniş bir tarama gerektiğini vurguluyor ve şöyle devam ediyor; “Hepsinin bir standardı var. Yaşlıların, çocukların ve daha önceceden spor yapmayan kişilerin spora başlayacakları zaman, bunun sağlıklarına uygun olup olmadığını saptıyor ve buna göre önerilerde bulunuyoruz. Yetişkin ve spor yapmayan kişilerin sağlık durumu spor yapmaya uygunsa, onlara egzersiz reçeteleri planlıyoruz. Ayrıca spor yapan kişileri periyodik chek-up’dan geçirerek, performans takibi yapıyor ve bilgileri antrenörlerine iletiyoruz. Solunum kapasite ve fonksiyonlarının ölçüm ve değerlendirilmesi, genel dayanıklılık testleri, kas kuvveti ölçüm testleri, sürat ve çabukluk değerlendirme testleri, esneklik düzeyi belirlenmesine yönelik testler, vücut kompozisyonu ölçümü, vücut yağ oranı ve ideal kilonun belirlenmesi gibi performans tayini testleri uyguluyoruz. Performans testlerinin yorumlanması, takım ya da bireylerin düşük performans nedenlerinin belirlenmesi ve en yüksek performans düzeyine ulaşılmasına yönelik danışmanlık hizmetleri sunuyoruz.”
Risklere karşı terdbirli olunması gerektiği uyarısında bulunan Dr. Asım Baykan, kayak ve motor sporlarının yanında, kontak sporlar denilen futbol, buz hokeyi, boks gibi beden bedene olan spor dallarında daha fazla yaralanma görüldüğüne dikkat çekiyor. Yaralanmaları, ani darbe sonucu olan yaralanmalar, tekrarlayan minik darbeler ve zorlanmalarla ortaya çıkan yorgunluk rahatsızlıkları olarak sınıflayan uzmanlar, sörf yaparken el bileğinde görülen ağrıları tekrarlayan minik darbeler olarak adlandırıyor.
Egzersiz Check-up Programı1. Labovatuar tetkikleri:Kan sayımı, kan şekeri, sedimentasyon, lipit, kolesterol, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri gibi uygulamalar yapılır.2. Egzersiz efor testi (kardiyolojik yükleme):Bruce Protokolüne göre, yürüme bandında yapılan bu test, her üç dakikada hız ve eğim yüzdesi artarak devam ediyor. Test süresince ve toparlanma periyodunda on iki derivasyondan kalp grafikleri izleniyor.3. Akciğer fonksiyon ölçümleri: Spirometri ile vital kapasite (VC) zorlu vital kapasite (FVC), zorlu nefes verme (FEV) ve maksimal istemli solunum (MVV) değerleri ölçülüyor.4. Vücut Kompozisyonu: Bioempedansmetriyle vücut yağ yüzdesi, yağsız vücut ağırlığı ve yağ miktarı ölçülüyor.5. Esneklik, kassal kuvvet ve dayanıklılık testleri :Otur - eriş testi, dinamometriyle lokal kuvvet ölçümü, zamanlı mekik ve izokinetik kas kuvveti ölçümlerinden oluşuyor.
Bütün bu değerlendirmeler sonucunda kişiye özel egzersiz programı çıkarılıyor, kişilerin ihtiyaçları ve hedefleri doğrultusunda yaptığı aktiviteyi en doğru şekilde uygulaması sağlanıyor. Ayrıca egzersiz check-up’ın belirli aralıklarla tekrarı, doğru bir egzersiz programının kişinin gelişimi üzerindeki etkilerini görmeye ve hedeflerine ulaşmada motivasyonunu arttırmaya yardımcı oluyor.
Spor yaralanmalarıyla ilgili kısa bir söyleşi...Çocuk yaşlardan bu yana sporun içinde olan tecrübeli mankenlerimizden Sinem Güven’e, spor hayatına başlarken bir takım testlerden geçip geçmediğini sorduk. “Ben 10 yaşında başladım spor hayatına, o yıllarda spor hekimliği ülkemizde bilinmiyordu ve bilinçsizce hareket ediliyordu. Ciddi bir sağlık problemim olmadığından dolayı, spora başlarken herhangi bir sağlık kontrolünden geçmedim. Ama daha sonraki yıllarda spor yaparken sağ bacağımdaki kaslarda yırtılma oldu. Belki de yapmamam gereken yanlış bir hareket yaptım. Bacağım hala kayak yaparken zorlanıyor ve dizlik kullanmadan step yapamıyorum. Bir anlık bilinçsiz bir hareket bir sporcunun tüm spor hayatını etkileyebiliyor. Şu anda motor sporuyla ilgileniyorum, çok risk taşıyan bir spor dalı, ancak motorun üzerindeyken korkunç heyecan duyuyorum. Bu tarz riskli spor dallarıyla ilgilenmeye başlamadan önce mutlaka bir uzman kontrolünden geçilmesi gerekiyor ki, sonrasında üzücü olaylar yaşanmasın.”
www.ailem.com
